خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (4)
احمد علوی تبار – بهار 1401
بخش چهارم – رسالت دلپروری خورشید حقیقی
خداوند متعال ممکن است به رهپوی ممتاز، در فرایند تبدیلشدن به خورشید حقیقی در مرحله زوجیت باطنی (شفع)، برای دعوت به راه خدا اذن دهد. اما خورشید حقیقی در این مرحله هنوز برای ولایت و امامت باطنی مؤمنان رهپو اذن ندارد. در این مرحله، پرورش باطنی رهپویان (شامل قبض و بسط باطنی و رسیدگی به حساب آنان) تنها به عهدهی خداوند است. (1)
در واقع، پیش از مرحلهی وحدت باطنی (وتر)، وظیفهی راهنمایی و ارشاد و امامت خورشید حقیقی یک مأموریت الهی با اختیارات محدود است. اما چنانکه امام هادی (ع) فرمودهاند، ولیّ خدا (امام کامل) برای رسیدگی به حساب خلق اذن دارد و یک حاکم الهی با فصلالخطاب است (2). ولیّ خدا (امام باطنی و ظاهری)، خورشید حقیقی کاملی است که حافظ سرّ خدا، خزانهدار علم او، شاهد بر باطن خلق او، و صاحب امر اوست. (3)
ممکن است ولیّ خدا علاوه بر حکومت باطنی، رهبری معنوی و سیاسی جامعه مسلمانان را نیز به عهده گیرد. در این صورت، او نیز همچون هر رهبر عادل منتخب مردم، موظف است عادلانه و حقمحور و به اندازه کافی شفاف و پاسخگو عمل کند.
در واقع، خورشید حقیقی اساساً در فضای باطنی (و اگر شرایط ایجاب کند در صحنهی ظاهری نیز) قائم به قسط میشود. او علاوه بر عهدهدار شدن ادارهی امور عالَم پایین، در نقش راهنما و راهبر الهی نیز دلهای مردمان را به رهپویی راه خدا دعوت میکند. میتوان گفت که مهمترین وظایف خورشید حقیقی عبارتند از:
1- تأمین انرژی حیاتی الهی مورد نیاز مخلوقات آسمانی و زمینی.
2- ادارهی امور عالَم پایین (شامل نظارت، کنترل و هدایت).
3- راهنمایی و ارشاد پیامبرگونه.
4- امامت و دلپروری مؤمنان رهپوی با تقوا.
5- پرورش جانشین.
6- رهبری سیاسی و معنوی جامعه در شرایط خاص.
پرورش مؤمنان رهپوی با تقوا
راهنمایان الهی حقیقی نمایندگان امام زمان (شمس الشموس) در عصر حاضرند. بخشی از وظیفهی پرورش مؤمنان رهپو از طریق مجالس راهنمایی و ارشاد معنوی انجام میشود. خداوند شرایط حضور مستحقان رهپویی معنوی در مجالس راهنمایی و ارشاد را مهیا میکند. همهی مجالس راهنمایی و ارشاد معنوی تحت نظارت خورشید حقیقیاند. وظیفهی دلپروری خاص خورشید حقیقی با انتخاب دلهای مستعد و لایق رشد آغاز میشود.
1- گزینش دلهای مستعد برای رهپویی معنوی
گزینش هر دل مستعد بر اساس میزان استقامت در برابر هجوم شیاطین جن و انس و پایبندی به ارزشهای حقیقی الهی صورت میگیرد. البته فرد انتخابشده ممکن است در ظاهر در زمرهی مؤمنان نبوده، اما عملکرد او در مجموع، قطعاً بهتر از دیگران بوده است.
خداوند شرایط را برای بیداری بیشتر فرد منتخب، حضور او در مجالس راهنمایی و ارشاد معنوی، و بازگشت او به هویت الهیاش فراهم میسازد. راهنما و راهبری که قرار است پرورش او را به عهده بگیرد، شاید هنوز او را از نزدیک ندیده باشد.
2- نقطه آغاز رهپویی معنوی
هر رهپوی راه خدا، پیش از انتخابشدن برای رهپویی، تا حدودی (گرچه نه به اندازه بیشتر مردم) در چاه انرژی منفی دنیا فرو رفته است. فرو رفتن اولیه دل در مراتب پایین هستی در اثر کاهش خلوص را میتوان به کاشت بذر گیاه در میان خاک تشبیه کرد.
قرآن کریم پایین رفتن نسبی اولیهی دل را برای همهی انسانها لازم شمرده است (4). شرط رستگاری و نیل به مراتب بالای هستی، حداقلی از تقوا (اعمال شایسته و خداپسند) در حد وسع وجودی و معرفتی است. در واقع، نقطه آغاز رهپویی معنوی، تثبیت حداقل استقامت مفید در برابر هجوم شیاطین جن و انس برای حفظ بخشی از ارزشهای الهی دل در چاه انرژی منفی است.
درباره هبوط حضرت آدم (ع) نیز میتوان گفت که خداوند ضمن هشدار در مورد عواقب نافرمانی، برنامه هبوط را بسیار حکیمانه و ثمربخش طراحی کرده است.
قرآن کریم فرو رفتن موقت دل در چاه انرژی منفی را با داستان زندگی حضرت یوسف (ع) بیان نموده است. در این داستان، یکی از نقشهای حضرت یعقوب (ع)، خورشید حقیقی به عنوان راهبر معنوی است. خانوادهی بزرگ او، تمثیلی از خانوادهی باطنی بزرگ ولیّ خداست که در واقع همهی مردم را شامل میشود. بیشتر افراد این خانواده (اکثر برادران یوسف) مردمی هستند که در چاه انرژی منفی گرفتارند. یکی از نقشهای آنان فرو بردن دلهای غافل در چاه انرژی منفی است.
3- صید دلهای مستعد توسط صیاد الهی
دلهای مستعدی که در دام دنیا گرفتارند، کم و بیش زیر بار مسؤولیتهای زندگی دنیوی قرار دارند و به محدودیتهای عملکرد خود عادت کردهاند. آنها از قابلیتهای عظیم الهی خویش، سطوح هشیاری بالاتر و فضاهای باطنی وسیع قابل دسترس بیخبرند. اما به سادگی دست از تلاش برای بهبود شرایط زندگی با روشهای پیشین بر نمیدارند، گرچه به هر روش خفتباری هم تن نمیدهند. غافل از اینکه هرچه بیشتر بدین طریق تلاش کنند، بیشتر در گِل فرو میروند (5). خورشید حقیقی صیاد الهی بسیار چیرهدستی است که میداند چگونه تیر رحمت را بر دل بیفکند و او را از پیشروی در مسیر نادرست بازدارد.
شیاطین در انتظار تسلیمشدن کامل دلها به سلطهی ظالمانهی نفس دنیویاند. اما صیادان الهی، دلهای مستحق را در میان امواج سهمگین دریای تاریک عقل و نفس دنیوی، بیدار و سبکبار میکنند و به ساحل رستگاری میکِشند. ضربات بیداری باید به گونهای باشد که کشتی دل درهمنشکند.
اینسو کشان سوی خوشان، آنسو کشان با ناخوشان
یا بگـذرد یا بشـکند کشـتی در این گـردابها
در شعر پیامبر خِرد و عشق چنین آمده است:
شمس حق در چاهِ گِل رهپوی دل میپرورَد
تیـر رحمت را برو اندازد از خوش دلکمین
صید در ابتدا نمیداند که چرا راهها (یا همان مسیرهای دام ذلت) به رویش بسته میشود و در کسب و کارش مشکلات بیشتری رخ مینماید. اما پس از آنکه مسیر بسیار بهتری به رویش گشوده میشود، کم کم در مییابد که مورد توجه خاص لیلی حقیقی قرار گرفته است.
4- این صید در پی صیاد میرود
چه شگفتانگیز و مسرورکننده است که یار حقیقی سر صید موجود کوچکی دارد تا نفس دونش را بکُشد و هویت حقیقی بزرگش را احیا کند.
مژده ای دل که مسیحا نفسی میآید
که ز انفاس خوشش بوی کسی میآید …
یـار دارد سر صـید دل حافـظ یاران
شـاهبـازی به شـکار مگسی میآیـد
و نیز:
به تیغم گَر کُشد دستش نگیرم
وگـر تیـرم زنـد منت پذیـرم
و نیز:
زیر شمشیر غمش رقصکنـان بایـد رفت
کانکه شد کشتهی او نیک سرانجام افتاد
دلی که پیشتر صید نفس دون بود و در کربلای باطنی، نادانسته بیشتر به تقویت باطل کمک میکرد، اکنون به حق بازگشته است. او اکنون ستمگران و دزدان را نیز دست رحمت یار میداند و در پی صیاد الهی روان است تا تیر حیاتبخش دیگری بر او بیفکند. اکنون دیگر همچون هاجر درخشش کمفروغ جاذبههای علم و مال و مقام دنیوی را سراب و خویش را تنها با یار پرفروغ درون مییابد. در هر صحنه از زندگی، در خانه یا خیابان یا محل کار، اگر با رفتار و گفتار تلخ و ناخوشایندی مواجه شود، خویشتنداری و مهرورزی میکند. گویی تیغ ابراهیم (ع) را بر گلوی نفس دنیوی خویش میبیند و بنا دارد همواره همچون اسماعیل (ع) (اما در دل) بگوید که انشاءالله مرا از صابران خواهی یافت (6). در شعر پیامبر خِرد و عشق آمده است:
دل چو در گِلورطه از صیاد حق ساغر گرفت
دست حق داند هر آن دلپاک و هر نفسِ لعین
میچشـد دائم به حلمش نور عشـق و معرفت
شمس حق را چون نکو همسر مطیع است و معین
5- همسر معنویِ خورشید حقیقی
رهپویان ممتاز راه خدا همسران معنوی خورشید حقیقی محسوب میشوند. جنسیت ظاهری هیچ دخالتی در این ارتباط باطنی ندارد. این مرحلهی زوجیت باطنی (شفع) در رشد معنوی است. همهی اولیای خدا یعنی خورشیدهای حقیقیِ مخلوق خداوند، پیش از نیل به یگانگی باطنی (وتر)، این مرحله را گذراندهاند.
عدم آشنایی کافی بسیاری از مسلمانان با معانی باطنی آیات قرآن کریم و روح احکام اسلام، در بسیاری موارد از جمله رعایت حقوق زنان و نحوه رفتار با همسران، پیامدهای ناگوار و اسفباری داشته است.
مثلاً آیه 34 سوره مبارکه نساء بیان میدارد که مردان، سرپرست و نگهبان زنان هستند و مرد میتواند در صورت سرکشی و مخالفت همسرش و افاقهنکردن پند و اندرز، او را به نحو مناسبی تنبیه نماید.
مسلماً مفهوم ظاهری این آیه، متناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگیِ بسیار متفاوت با عصر حاضر است. اما باطن آن بیانگر این حقیقت است که مرد حقیقی، ولیّ خدا است که فرمانروای حقیقی است و از آنجایی که برخوردار از خِرد متعالی الهی است و چشمه عظیمی از انرژی حیاتی الهی را در اختیار دارد، می تواند زنان باطنی یعنی بندگان مطیعی را که در مسیر رشد معنوی حقیقی قرار گرفتهاند سرپرستی کند و قبض و بسطهایی را برای بهبود شرایط رشد آنان اعمال نماید (چه این رهروان راه خدا زن یا مرد ظاهری باشند). گاهی برای اولیای خدا، همسر، برادر، خواهر، فرزند یا دیگر خویشاوندان ظاهری در زمره همسران معنوی بودهاند. حضرت خدیجه (س) همسر معنوی پیامبر اکرم (ص) نیز بوده است. (7)
اشارهی قرآن کریم به برخی همسران ظاهریِ پیامبران و اولیای الهی، مانند همسران حضرت ابراهیم (ع)، از جنبهی زوجیت باطنی بوده است.
6- همراهی ظاهری و رهپویی باطنی
برخی از همراهان پیامبران و اولیای الهی، تنها در ظاهر از ایشان پیروی میکردند و نمیتوانستند درک کنند که پیروزی حقیقی در همراهی باطنی است (8). البته برخی از این افراد مانند جناب ساره، همسر حضرت ابراهیم (ع)، پس از مدتی در مسیر رشد معنوی صحیح قرار گرفتند. رفع نازایی ایشان به همین معنی بوده است.
بناکردن خانهی کعبه توسط حضرت ابراهیم (ع) به یاری حضرت اسماعیل (ع) نشانهی دلپروری خورشید حقیقی و بنای سرای دل رهپوی راستین و پیگیر راه خداست. اگر دل رهپو به طور کامل در خدمت راهبر الهی نباشد، رهپویی باطنی و بنای سرای دل به سرانجام نیک نمیرسد.
بسیاری از اصحاب پیامبر اکرم (ص) شیفتهی جاذبه معنوی ایشان شده بودند اما در رهپویی باطنی پیگیر نبودند. آنان نمیدانستند که نماز و روزه و زکات و حج ظاهری تمرینی برای ورود به جهاد اکبر و ساحت باطنی نماز، روزه، انفاق و حج، و نیل به مدارج بالای رشد معنوی است (9). پیامبر از وضعیت همهی دلها خبر داشتند. ایشان میدانستند که به رغم از دست رفتن دستاوردهای معنوی ناتمام بسیاری از دلها، رستاخیز پربرکت دلهای مؤمنان راستین ادامه خواهد داشت. وقایع پس از رحلت پیامبر نشان داد که برخی از اصحاب تا چه حد سطحینگر، صورتگرا و بیگانه با روح تعالیم اسلام بودند. دلهای ناخالص و ناپاک بسیاری از مسلمانان ظاهری، همچون دلهای غیر مسلمانان به کود مفیدی برای رشد گُلهای محمدی تبدیل شد.
دل چو در گِلورطه از صیاد حق ساغر گرفت
دست حق داند هر آن دلپاک و هر نفسِ لعین
میچشـد دائم به حلمش نور عشـق و معرفت
شمس حق را چون نکو همسر مطیع است و معین
دائماً در جهد اکبـر، دلنمـاز و دلصـیام
دلزکاتش هم بُوَد در حجِّ دل بزمی وزین
او گُـلی خوشبو، لعیـن اشـرار گِـل هم کـود او
هم به مهر و هم به عطرش شد به احمد همنشین (10)
منابع و توضیحات
1- سوره مبارکه غاشیه، آیات 26-21.
2- زیارت جامعه کبیره. (آیه 20 سوره مبارکه ص به اعطای نعمت فصلالخطاب به ولیّ خدا اشاره دارد.)
3- همان.
4- سوره مبارکه تین، آیات 6-1، سوره مبارکه مریم، آیات 71 و 72، …
5- گِل در اینجا، هم به معنی دام ذهنی عالَم پایین و هم به معنی ناخالصیهای ناشی از تعلقات دنیوی است.
6- سوره مبارکه صافات، آیه 102.
7- ”آهنگ آسمان دل …“، پاورقی ص 82، ”نگاهی به شاخصهای اصلی دین راستین خدا و …“، بخش ”نکاتی درباره حقوق انسانها …“.
8- سوره مبارکه نور 54-47، …
در انقلاب اسلامی ایران نیز بسیاری از همراهان ظاهری نتوانستند سلوک رهبر معنوی خود را سرمشق قرار دهند. آنان در آیات قرآن کریم تفکر نکردند که مثلاً اگر خداوند بنیاسرائیل را از دریا عبور داد، بر فرعونیان پیروز کرد و آنان را وارث مشرقها و مغربهای پر برکت زمین قرار داد، به معنی امکان عبور از دریای نفس طغیانگر دنیوی و وارثشدن سرزمینهای پر برکت دلهای رهپویان و گمراهان مستعد رهپویی است و ارزشهای ظاهری تنها جلوهای از آن است (اعراف 136 و 137). بخش بزرگی از همراهان ظاهری انقلاب اسلامی نیز همچون بسیاری از بنیاسرائیل قدردان نعمتهای خداوند نبودند، اعتبار معنوی موقت خود را خرج توسعهطلبی دنیوی کردند و مانند فرعونیان در دریای هولناک نفس دنیوی غرق شدند (اعراف 138 و 139).
9- انجام فرایض ظاهری اسلام مانند نماز و روزه و … اگر با التزام به رفتار و گفتار رحمانی همراه نباشد، موجب رستگاری و رشد معنوی نخواهد شد. نماز دل کجا و نماز ظاهری کجا. بسیاری از دشمنان اهل بیت (ع) نماز اول وقت میخواندند. نماز کسانی که با توسعهطلبی دنیوی و عوامفریبی، راه بناکردن مسجد حقیقی دل را برای خود و دیگران دشوار و ناممکن میکنند، مانند سوتکشیدن و کف زدن است (انفال 36-34، توبه 34، ابراهیم 3، …).
10- حدیث نبوی
در حدیث آمده است که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: ”من از دنیای شما سه چیز را دوست دارم: زن، بوی خوش و نماز که نور چشم من است.“ (وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۴۴، الخصال، ج 2، ص 165، بحار الانوار، ج 8، ص 16، …) مسلماً در قلب پاک پیامبر اکرم (ص) جز عشق و معرفت الهی نبوده است. نکتهای که بسیاری توجه نداشتهاند این است که ایشان در این حدیث به سه جلوهی دنیایی بسیار معنادار از فضای باطنی پاک ربوبی اشاره کردهاند.
زن از جهت زیبایی و لطافت ظاهری، جلوهای از زیبایی و لطافت نور الهی است که کم و بیش در زن باطنی (رهپوی مطیع و ممتاز راه خدا) تجلی میکند و عامل تداوم و توسعهی هستی و خِرد عالی الهی است. بوی خوش نیز تداعی کنندهی عطر باطنی نور الهی در گُلهای باطنی (رهپویان ممتاز راه خدا) است. همچنین نماز جلوهی بارزی از رهپویی باطنی راه خداست. اینها جلوههایی از محبوب حقیقی در انسانهاست که با محبت بیشتری آمیخته است. مخلوقات دیگری مانند خورشید و ماه و ستارگان ظاهری نیز جلوههای دیگری از خصال الهیاند. البته پیامبر خِرد و عشق در آن پیام، بالا بردن منزلت زن، تشویق به پاکیزگی و استفاده از بوی خوش، و تأکید بر اهمیت نماز را نیز در نظر داشتهاند.
برخی مطالب مرتبط
خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (1)
خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (2)
نکاتی درباره رهپویی دل و مشی معنوی صحیح (1)
اسلام راستین – اسلامشناسی به زبان ساده (1)
خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (3)
خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (5)
نگاهی به شاخصهای اصلی دین راستین خدا و برخی رویکردهای معنوی (1)
نکاتی درباره نظامسازی اجتماعی مبتنی بر ارزشهای دینی (1)
شرحی بر شعر سوز و ساز رمضان (1)
شرحی بر شعر راز حج – حج دل (1)
پرسش و پاسخ درباره برخورد محترمانه
گزیدهای از طوبای محبت – بسم الله
پرسش و پاسخ درباره عدالت الهی و امام زمان (عج)
پرسش و پاسخ درباره آمرزش گناهان با گریه بر امام حسین (ع)
جهاد برای آزادسازی قدس جلوهای از جهاد باطنی برای آزادسازی وطن حقیقی
بیداری دل و طلب فرج برای پیمودن راه اولیا – شرحی بر دعای ندبه (1)
چگونه مشکلات زندگی را حل کنیم – شرحی بر شعر با رضا بنشین (1)
دیدگاهتان را بنویسید