خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (1)

احمد علوی تبار – بهار 1401

چکیده

خورشید ظاهری و ستارگان جلوه‌هایی از خورشید حقیقی اند. خورشید حقیقی اصلی، خداوند متعال است که زندگی همه‌ی مخلوقات در تمام مراتب هستی وابسته به وجود اوست. خداوند قابلیت‌های خورشید حقیقی را در قلب معنوی انسان قرار داده و برای فعال‌سازی و توسعه‌ی این قابلیت‌ها، انواع هدایت‌های الهی را عطا فرموده است. همه‌ی پیامبران الهی و پیروان راستین آن‌ها در مسیر رهپویی معنوی راه خدا قرار گرفته و کم و بیش از برکات آن بهره‌مند شده‌اند.

پیامبر اکرم حضرت محمد (ص) و جانشینان راستین ایشان کامل‌ترین و بهترین الگوها و راهنمایان و راهبران رهپویی راه خدا بوده‌اند. دل‌های مطهر و تکامل‌یافته‌ی ایشان، جایگاه برآمدن خورشید حقیقی و از عالی‌ترین محصولات آفرینش بوده است. مطالعه‌ی زندگی پیامبر خِرد و عشق و اهتمام به پیروی خِردورزانه و عاشقانه از تعالیم الهی ایشان، مسیر رهپویی راه خدا و آشنایی بیشتر با خورشید معنوی را هموار می‌کند. شعر پیامبر خِرد و عشق ¹ نگاهی به این موضوع مهم دارد.

مقدمه

آشنایی با خورشیدی که به ما نور و گرما می‌بخشد و زندگی همه‌ی زمینیان وابسته به وجود آن‌ است، قرن‌ها در سطح ناچیزی باقی مانده‌بود. زیرا آشنایی بیشتر با خورشید ما و دیگر ستارگان نیاز به تجهیزات پیشرفته دارد.

شاید برای بسیاری از مردم، آشنایی بیشتر با خورشید ظاهری اهمیت چندانی نداشته باشد. اما اگر بدانیم که خورشید ظاهری تنها جلوه‌ای از خورشید حقیقی است و ما نیز قابلیت تبدیل‌شدن به خورشید حقیقی را داریم، نمی‌توانیم بی‌تفاوت بمانیم.

خورشید حقیقی اصلی، خداوند متعال است که زندگی همه‌ی مخلوقات در تمام مراتب هستی وابسته به وجود اوست. خورشید ظاهری، از نشانه‌های مهم در خداشناسی و خودشناسی است. یک سوره از قرآن کریم به نام خورشید است و با قسم به خورشید آغاز می‌شود. مهم‌ترین نکته در این سوره مبارکه، ضرورت تطهیر دل برای رستگاری (از چاه انرژی منفی و هموار شدن مسیر تبدیل‌ قلب معنوی به خورشید حقیقی) است. آشنایی بیشتر با خورشید حقیقی مستلزم احیا و توسعه‌ی قابلیت‌ها و تجهیزات الهی قلب معنوی ماست.

قلب معنوی اکثر مردم کم و بیش در چاه انرژی منفی دنیا فرو رفته و قابلیت‌های الهی آن آسیب دیده است. در این شرایط، قلب معنوی تحت سلطه‌ی نفس کاذب دنیوی است و از هستی و هشیاری الهی بهره‌ی چندانی ندارد. قلب معنوی افرادی که به هشدارها و هدایت‌های خداوند چندان بی‌اعتنا نبوده و همه‌ی ارزش‌های الهی خود را نباخته‌اند، در زمان مناسب نسبتاً بیدار می‌شود. اگر قلب معنویِ نسبتاً بیدارشده پاسخ‌های نسبتاً مناسبی به هدایت‌های الهی داشته باشد، می‌تواند از حفاظت و تغذیه معنوی مناسب برخوردار شود و در مسیر رهپویی و رشد معنوی قرار گیرد. همه‌ی مخلوقات زمینی و آسمانی در خدمت اهداف عالی رهپویی معنوی همه‌ی رهپویان راه خدا هستند. شعر پیامبر خِرد و عشق، تبیینی از اهداف عالی و برخی ویژگی‌های رهپویی معنوی است.

بخش اول – دیباچه

مَطلع شعر پیامبر خِرد و عشق

شعر پیامبر خِرد و عشق در قالب قصیده است و با شکرگزاری و ستایش خداوند آغاز می‌شود:

حمد بی‌پایانِ دل بر نورِ ”حق دل سرزمین“
هسـتیِ قدسـیّ اعلی، ربّ خیر المرسلین

این ستایش، هم نشان از عشق و دلدادگی دارد و هم بیانگر درجه‌ای از معرفت است که بر عمق عشق حقیقی می‌افزاید. عشق و معرفت، دو مؤلفه‌ی ذاتی نور خداوند متعال‌اند. (2)

خوبی و زیبایی محبوب حقیقی و حالات خوب و خوب‌تر دل در ارتباط معنوی با خداوند، قابل توصیف نیست. اما روشنایی و هشیاری نسبی حاصل از این ارتباط آثار و نشانه‌هایی دارد. روشنایی نسبی دل را که از نور خداوند است و موجب هشیاری نسبی دل می‌شود، می‌توان به آفتاب سرزمین حقیقی دل تشبیه کرد. ترکیب ”حق دل سرزمین“ به معنی سرزمین حقیقی دل است. هشیاری الهی دل هرچند اندک باشد، فراتر از هشیاری نفس کاذب دنیوی است که حفظ و توسعه‌ی منافع دنیوی را ارجح می‌شمارد.‌

یکی از شاخص‌های معرفت حاصل از روشنایی و هشیاری نسبی دل، درک درجات بالاتری از هستی با عبور نسبی از شب معنوی ظلمانی است. دل همچنین درک می‌کند که منشأ این هشیاری برتر و حال خوب رو به افزایش، منبعی بی‌نهایت پاک و قدسی و نورانی و فیّاض است. زیرا هر دل نسبتاً هشیار، در مسیر رهپویی خود، ناخالصی‌ها را به عنوان موانع راه شناسایی می‌کند و ارزش افزایش خلوص را درمی‌یابد. چنین دلی مشتاق عالی‌ترین درجات هستی می‌شود. اشاره به عالی‌ترین محصول آفرینش یعنی برترین پیامبر، حضرت محمد (ص)، نشانه‌ای از این اشتیاق است.

درک صفات و کمالات الهی

تا زمانی‌که قلب معنوی انسان ناملایمات و مشکلات زندگی دنیوی را تجربه نکند، نمی‌تواند بهره‌برداری چندانی از گنج پایان‌ناپذیر هستی عالی الهی داشته باشد. در واقع، راهیابی به گنج پنهان هستی و درک عمیق صفات و کمالات الهی تنها پس از تجارب رهپویی معنوی در زندگی دنیوی امکان‌پذیر می‌شود (3). پیش از ورود ارواح انسان‌ها به زندگی دنیوی، راهنمایان عالَم ذَر یا عالَم الست این نکته را برای آنان بیان می‌کنند. از آنجایی‌که قرار‌گرفتن در بدن دنیوی برای روح هشیار و کم‌تجربه بسیار دردناک و عذاب‌آور است، کاهش سطح هشیاری روح در آغاز زندگی دنیوی ضروری‌است.

قلب معنوی نسبتاً بیدار شده، در مسیر رهپویی معنوی می‌تواند مفاهیم پاکی و ناپاکی، سخاوت و بخل، رحمت و ظلم، امانت و خیانت، غنای حقیقی و فقر، دانایی و نادانی، توانایی و ناتوانی، امنیت حقیقی و پایدار و ناامنی و نابسامانی، آزادی و اسارت، عزت حقیقی و ذلت، شادی حقیقی و پایدار و خوشی کاذب و آمیخته با نگرانی و غم، و … را درک کند و سرانجام، هستی پاینده و خودنگهدار و سرشار از خلاقیت و نشاط را تجربه نماید.

در بیت بعدی شعر پیامبر خِرد و عشق، به برخی از صفات و کمالات الهی اشاره شده است که از صفات و کمالات شخصیت حقیقی الهی انسان نیز محسوب می‌شود:

او که بی‌همتا و سبحان است و رحمان و رحیم
حیّ  قیّـوم  و  عزیـز  و  مالـک  و  حـقّ المُبین

خداوند پس از بیان برخی از مهمترین صفات و کمالات الهی در آية الکرسی، به چگونگی رشد معنوی انسان به سوی ساحت نورانی هستی عالی الهی اشاره می‌فرماید.

برخی اوصاف خورشید و ماه معنوی

هر رهپوی راه خدا پس از گذراندن مراحل اساسی و عالی رشد معنوی می‌تواند به خورشید حقیقی تبدیل شود. نور افشانی معنوی و ارسال انرژی حیاتی الهی توسط رهپو از مرحله‌ی میانی در نقش ماه معنوی آغاز می‌شود. کیفیت و شدت این نور افشانی معنوی به تدریج افزایش می‌یابد و در نقش خورشید معنوی به عنوان مولد نور الهی به سطح عالی می‌رسد. هر خورشید معنوی حداقل یک خورشید معنوی دیگر را می‌پرورَد.

باطن خورشید معنوی هرگز دچار گرفتگی نمی‌شود. خورشید‌گرفتگی و ماه‌گرفتگی باطنی مربوط به حالات خاصی از قلب معنوی رهپویان راه خداست. برای هر رهپو در مراحل پیش از حالت ماه معنوی، ممکن است هوای نفس موجب ماه‌گرفتگی معنوی شود. بدین معنی که غلبه‌ی نفس ناپاک دنیوی بر قلب معنوی می‌تواند مانع تجلی شخصیت الهی دل در نقش ماه معنوی شود. رویداد ماه‌گرفتگی ظاهری، جلوه‌ای از این حقیقت است. خورشید‌گرفتگی ظاهری جلوه‌ای از این حقیقت است که گاهی برای رهپو در نقش ماه معنوی در اثر غفلت لغزشی به حالات زمینی رخ می‌دهد.

بسیاری از بازی‌ها در عالَم پایین از جمله بازی‌های ورزشی حرفه‌ای برای بازیگران و تماشاگران هیجان‌انگیز و سرگرم‌کننده است. عناصر هستی عالی الهی یعنی خورشید‌های معنوی، این‌گونه بازی‌ها و بازی‌های تجارت و توسعه‌طلبی دنیوی را اتلاف انرژی حیاتی و خسران می‌شمارند. اما رهپویی معنوی زیبای رهپویان راه خدا، برای عناصر هستی عالی الهی دیدنی است زیرا توأم با تولید انرژی حیاتی و توسعه‌ی خِرد الهی است.

نقش و رسالت پیامبر اکرم (ص)

پیامبر اکرم (ص) مراحل رهپویی معنوی را هم با الهام درونی و هم پس از مبعوث شدن به پیامبری با وحی الهی طی کردند. خداوند متعال این بار مخصوصاً به نحو بارزتری نشان داد که گذراندن مراحل رهپویی معنوی نیازی به سواد خواندن و نوشتن ندارد. از آیه 52 سوره مبارکه شوری نیز می‌توان دریافت که آشنایی با کتاب وجود، تنها از طریق رهپویی دل و برقراری ارتباط معنوی مؤثر با خداوند میسر می‌شود.

برخی از مهم‌ترین نقش‌ها و رسالت‌های پیامبر خِرد و عشق عبارت بوده‌اند از:

1- تأثیرگذاری مثبت بر روی خلق خدا با اخلاق و رفتار نیکو و ارسال انرژی حیاتی درونی به همه‌ی مخلوقات زمینی و آسمانی.
2- ارائه‌ی الگوی کامل رهپویی راه خدا.
3- ارائه‌ی قرآن کریم به عنوان کامل‌ترین کتاب آسمانی.
4- تعلیم و تربیت و پرورش دل‌های کم و بیش مستعد و لایق رهپویی معنوی.
5- بنیان‌گذاری دین اسلام به عنوان کامل‌ترین دین خدا.
6- به ثمر رساندن کامل رسالت خود با پرورش و معرفی خورشید معنوی جانشین خود: امیر مؤمنان امام علی (ع). (البته باید توجه داشت که امیر مؤمنان امام علی (ع) همچون خود پیامبر اکرم (ص)، در رهپویی معنوی ابتدا مرحله ماه معنوی را طی کردند. در واقع در آن مقطع، پیامبر اکرم (ص) خورشید معنوی و امیر مؤمنان ماه معنوی بوده است. اما درست نیست که از امیر مؤمنان همچنان با عنوان ماه معنوی یاد کنیم.)

برخی ویژگی‌های پیامبر خِرد و عشق

در شعر پیامبر خِرد و عشق از نعمت بزرگ پیامبری خاتم پیامبران حضرت محمد مصطفی (ص) این‌گونه یاد شده است:

او که بی‌همتا و سبحان است و رحمان و رحیم
حیّ  قیّـوم  و  عزیـز  و  مالـک  و  حـقّ المُبین (4)

روشـنی بخشـیده دل‌ها  را  به  نـور  مصـطفی
منتش را  جمله افلاک از  گِل و دل شد رهین (5)

بنده  بر  رحمان  خـدا دل  شد محمد در حَـرا
لوح محفوظ و قلم  شـد عرضـه بر  دل نازنین (6)

بس امین شـد در دو عالَم  بر نکو حق بندگی
دائمـاً  در خدمتش  والا مَلـک،  روح الامیـن

شمسِ حق شد، هم سمیع و هم بصیر و هم شهید
هم عزیــز  است  و  حکیـم  و  رحمتـی  بر عالمیـن (7)

هم بشـیر و هم نذیـر و هم سراجی شد منیـر
خُلق نیک و شرحِ صدرش  رهگشا بر دل‌حزین (8)

همه‌ی آنچه قلب مبارک پیامبر اکرم (ص) از هستی عالی الهی دریافته بود، برای دل‌هایی که در مراتب پایین‌تر قرار داشتند قابل درک نبود. دل‌های رهپویان پیشروتر بهره‌ی بیشتری می‌گرفتند و امیر مؤمنان علی (ع) به درجه‌ی بهره‌ی کامل رسیدند (9). حقایق قرآن کریم مانند یک رشته معنوی از نور مقدس خداوند است که بخش فوقانی آن بدون شکل و در مرتبه هستی عالی الهی، و پایین آن، شکل‌یافته با کلمات و مفاهیم دنیایی است.

بهره‌مندی از باطن قرآن کریم و نیل به مراتب بالای هستی، تنها با پیروی از راهنمایان الهی حقیقی، اصلاح قبله‌ی دل و تطهیر دل با اهتمام به مشی رحمانی و خِردورزانه در زندگی امکان‌پذیر است. خطاهای مسلمانان ظاهری را نباید به پای اسلام گذاشت.

نه هر که صورت قرآن خَرد به راهِ نبی‌ست
نه هر‌ که  دم ز ولایت زند  مریـد علی‌ست

نه آن بدیده ابـوذر که قلب سـلمان دیـد
نه هر حواری دین مسلکش مسلمانی‌ست

منابع و توضیحات

1- احمد علوی تبار، بخش اول کتاب ”سرود دو میراث گرانبهای پیامبر خِرد و عشق“، ص 22-19.

2- جلوه‌ای از این دو مؤلفه‌ در نور خورشید ظاهری به صورت میدان‌های متغیر مغناطیسی و الکتریکی ظهور یافته‌است. تغییرات میدان الکتریکی موجب تولید میدان مغناطیسی متغیر می‌شود و تغییرات این میدان دوباره میدان الکتریکی تولید می‌کند و بدین‌گونه موج نور منتشر می‌شود. اما تعامل مؤلفه‌های نور خِرد و عشق الهی انرژی‌زا و بالنده است و موجب افزایش مداوم و متقابل هر دو مؤلفه می‌شود.

3- خداوند در حدیث قدسی می‌فرماید: من گنج پنهان بودم. دوست داشتم شناخته شوم …

4- حیّ قیّوم به معنی هستی پاینده و خودنگهدار است.

5- در حدیث قدسی، خداوند متعال خطاب به انسان می‌فرماید: تمام اشیا را برای تو و تو را برای خودم آفریدم. در حدیث دیگری خداوند خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: تمام افلاک را برای تو آفریدم. از آیه 29 سوره مبارکه بقره و 41 طه و حدیث کسا نیز می‌توان دریافت‌که هدف از آفرینش عالَم، آفرینش انسانِ خدا‌دل بوده‌است. در واقع، با ارزش‌ترین محصول آفرینش، خورشید حقیقی است که همه‌ی مخلوقات زمینی و آسمانی با خِرد الهی و انرژی حیاتی او قابل اداره‌اند.

6- پیامبر اکرم (ص) پیش از بعثت، هر سال مدتی در یک غار در کوه حراء به خلوت و عبادت می‌پرداختند. وحی الهی برای اولین بار در روز بعثت در همین غار بر ایشان نازل‌شد. این غار را همچنین می‌توان جلوه‌ای از قلب معنوی خلوت و پاکیزه‌ی مؤمنان رهپوی راه خدا برشمرد.

7- خورشید حقیقی، واجد هشیاری و خِرد الهی و مُطاع فرشتگان‌است. او ناظر و شاهد و اداره‌کننده عالَم پایین به اذن خداوند است و برای همه مخلوقات زمینی و آسمانی رحمت است. (سوره مبارکه بقره 34-31 و 143، نساء 41 و 59، نحل 84، کهف 100-83، انبیاء 107، احزاب 47-45، ص 20، فتح 7 و 8، جمعه 1 و 2، مزمل 15، انسان 2، تین، …)

8- سوره مبارکه احزاب 47-45، فتح 8، قلم 4، شرح 1، …

9- اِنَّکَ تَسمَعُ ما اَسمَعَ وَ تَری ما اَری، … (نهج البلاغه، خطبه 192).

برخی مطالب مرتبط

خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (2)

نکاتی درباره برخی حقایق هستی و اهداف زندگی (1)

نگاهی به شاخص‌های اصلی دین راستین خدا و برخی رویکردهای معنوی (1)

اسلام راستین – اسلام‌شناسی به زبان ساده (1)

اسلام و قدرت – اسلام‌شناسی به زبان ساده (5)

نکاتی درباره رهپویی دل و مشی معنوی صحیح (1)

شرحی بر شعر سوز و ساز رمضان (1)

شرحی بر شعر راز حج – حج دل (1)

پیام نوروزی احمد علوی تبار

پرسش و پاسخ درباره برخورد محترمانه

پرسش و پاسخ درباره اهمیت نماز

گزیده‌ای از طوبای محبت – بسم الله

پرسش و پاسخ درباره عدالت الهی و امام زمان (عج)

پرسش و پاسخ درباره آمرزش گناهان با گریه بر امام حسین (ع)

بیداری دل و طلب فرج برای پیمودن راه اولیا – شرحی بر دعای ندبه (1)

چگونه مشکلات زندگی را حل کنیم – شرحی بر شعر با رضا بنشین (1)

نگاهی به دیدگاه روان‌شناختی و روان‌درمانی آنتونی رابینز (1)

مختصری درباره رویداد غدیر خم