پیوند باطنی عمیق‌تر با ولیّ خدا – شرحی بر دعای ندبه (6)

احمد علوی تبار – تابستان 1401

 

بخش ششم – ضرورت بهبود وضعیت باطنی برای پیوند عمیق‌تر با ولیّ خدا

بخش ششم دعای ندبه بر ضرورت بهبود وضعیت باطنی برای پیوند عمیق‌تر با ولیّ خدا تأکید دارد. با بهبود وضعیت دل، سنخیت باطنی با ولیّ خدا بیشتر می‌شود.

اللّٰهُمَّ أَنْتَ كَشَّافُ الْكَرْبِ [الْكُرَبِ] وَالْبَلْوَىٰ، وَ إِلَيْكَ أَسْتَعْدِي فَعِنْدَكَ الْعَدْوَىٰ، وَأَنْتَ رَبُّ الْآخِرَةِ وَالدُّنْيا. فَأَغِثْ يَا غِياثَ الْمُسْتَغِيثِينَ عُبَيْدَكَ الْمُبْتَلىٰ، وَأَرِهِ سَيِّدَهُ يَا شَدِيدَ الْقُوَىٰ. وَأَزِلْ عَنْهُ بِهِ الْأَسَىٰ وَالْجَوَىٰ، وَبَرِّدْ غَلِيلَهُ يَا مَنْ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ، وَمَنْ إِلَيْهِ الرُّجْعىٰ وَالْمُنْتَهىٰ.

اللّٰهُمَّ وَنَحْنُ عَبِيدُكَ التَّائِقُونَ إِلىٰ وَلِيِّكَ الْمُذَكِّرِ بِكَ وَبِنَبِيِّكَ، خَلَقْتَهُ لَنا عِصْمَةً وَمَلاذاً، وَأَقَمْتَهُ لَنا قِواماً وَمَعاذاً، وَجَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِينَ مِنَّا إِماماً. فَبَلِّغْهُ مِنَّا تَحِيَّةً وَسَلاماً وَزِدْنا بِذٰلِكَ يَا رَبِّ إِكْراماً. وَاجْعَلْ مُسْتَقَرَّهُ لَنا مُسْتَقَرّاً وَمُقاماً، وَأَتْمِمْ نِعْمَتَكَ بِتَقْدِيمِكَ إِيَّاهُ أَمامَنا حَتَّىٰ تُورِدَنا جِنَانَكَ وَمُرافَقَةَ الشُّهَداءِ مِنْ خُلَصائِكَ.

اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ جَدِّهِ وَ رَسُولِكَ السَّيِّدِ الْأَكْبَرِ وَعَلَىٰ أَبِيهِ السَّيِّدِ الْأَصْغَرِ وَجَدَّتِهِ الصِّدِّيقَةِ الْكُبْرىٰ فاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ صلَّى اللّٰه عَليْهِ وآلِهِ وَعَلَىٰ مَنِ اصْطَفَيْتَ مِنْ آبائِهِ الْبَرَرَةِ وَعَلَيْهِ أَفْضَلَ وَأَكْمَلَ وَأَتَمَّ وَأَدْوَمَ وَأَكْثَرَ وَأَوْفَرَ مَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْ أَصْفِيائِكَ وَخِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ. وَصَلِّ عَلَيْهِ صَلاةً لَاغايَةَ لِعَدَدِها، وَلَا نِهايَةَ لِمَدَدِها، وَلَا نَفادَ لِأَمَدِها.

اللّٰهُمَّ وَأَقِمْ بِهِ الْحَقَّ، وَأَدْحِضْ بِهِ الْباطِلَ، وَأَدِلْ بِهِ أَوْلِياءَكَ، وَأَذْلِلْ بِهِ أَعْداءَكَ. وَصِلِ اللّٰهُمَّ بَيْنَنا وَبَيْنَهُ وُصْلَةً تُؤَدِّي إِلىٰ مُرافَقَةِ سَلَفِهِ. وَاجْعَلْنا مِمَّنْ يَأْخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ، وَيَمْكُثُ فِي ظِلِّهِمْ. وَأَعِنَّا عَلَىٰ تَأْدِيَةِ حُقُوقِهِ إِلَيْهِ، وَالاجْتِهادِ فِي طاعَتِهِ، وَاجْتِنابِ مَعْصِيَتِهِ. وَامْنُنْ عَلَيْنا بِرِضاهُ، وَهَبْ لَنا رَأْفَتَهُ وَرَحْمَتَهُ وَدُعاءَهُ وَخَيْرَهُ مَا نَنالُ بِهِ سَعَةً مِنْ رَحْمَتِكَ، وَفَوْزاً عِنْدَكَ. وَاجْعَلْ صَلاتَنا بِهِ مَقبُولَةً، وَذُنُوبَنا بِهِ مَغْفُورَةً، وَدُعاءَنا بِهِ مُسْتَجاباً. وَاجْعَلْ أَرْزاقَنا بِهِ مَبْسُوطَةً، وَهُمُومَنا بِهِ مَكْفِيَّةً، وَحَوَائِجَنا بِهِ مَقْضِيَّةً. وَأَقْبِلْ إِلَيْنا بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ، وَاقْبَلْ تَقَرُّبَنا إِلَيْكَ. وَانْظُرْ إِلَيْنا نَظْرَةً رَحِيمَةً نَسْتَكْمِلُ بِهَا الْكَرامَةَ عِنْدَكَ ثُمَّ لَاتَصْرِفْها عَنَّا بِجُودِكَ. وَاسْقِنا مِنْ حَوْضِ جَدِّهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ بِكَأْسِهِ وَبِيَدِهِ رَيّاً رَوِيّاً هَنِيئاً سائِغاً لَاظَمَأَ بَعْدَهُ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

 

ترجمه بخش پایانی دعای ندبه

1- یاری خواستن از خدا برای بهبود وضعیت باطنی و بهره‌مندی از هدایت ولیّ خدا

خدایا، توئی برطرف‌کننده غم و اندوه و گرفتاری و نابسامانی دل و پریشانی خاطر و هر رنج و عذاب باطنی و ظاهری (که حاصل غفلت و گمراهی دل است). از تو یاری می‌طلبم که یاری و کمک [واقعی] تنها از جانب توست و تو پروردگار آخرت و دنیایی. (1)

پس ای فریادرس درماندگان، به فریاد بنده کوچک گرفتارت برس و سَرورش (ولیّ خدا) را به او نشان بده‌، ای دارنده‌ی قدرت بسیار (2). و به دیدار سرورش، اندوه و سوز دل را از او بزدای و آتش تشنگی باطنی‌اش [به عشق و معرفت الهی و عروج به آسمان دل] را فرو بنشان، ای که بر عرش [دل‌ها] چیره‌ای و بازگشت دل [از بیراهه و اسارت خسارت‌بار در حصر حیات و شعور دنیوی] و سرانجام همه امور به سوی توست.

خدایا، ما بندگانت بسیار مشتاق آشنایی با ولیّ تو [و بهره‌مندی از هدایت او] هستیم، همو که ما را به یاد تو و پیامبرت اندازد. تو او را چنان پروردی که نگهبان و پناهگاه [باطنی] و مایه امان و قوت دل ما و پیشوای مؤمنان باشد. از جانب ما به او درود و سلام برسان و به برکت [پذیرش ولایت و هدایت] او، بر بهبود وضعیت باطنی و عزت حقیقی ما بیفزا. و نیل به جایگاه [والای باطنی] او را برای ما میسر کن و نعمتت را به برکت پذیرش ولایت و امامت او بر ما کامل گردان تا دل‌های ما را به مراتب عالی بهشتی واصل و به مقام شهیدان [باطنی] در میان بندگان خالصت نائل کند.

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست (3). درود فرست بر پیامبرت محمّد آن سَرور بزرگ‌تر و جدّ ولیّ خدا (امام زمان)، و بر پدر حقیقی ولیّ خدا امیر مؤمنان علی آن سرور پس از پیامبر، و بر جدّه‌اش صدّیقه کبری فاطمه دخت گرامی پیامبر، و بر دیگر کسانی که برگزیدی و از پدران نیکوکارش بودند، و بر او، برترین، کامل‌ترین، پایا‌ترین، شامل‌ترین و وافر‌ترین درود از درودهایی که بر هر یک از برگزیدگانت و بهترین‌ها در میان آفریدگانت فرستادی. بر او چنان درودهایی [سرشار از رحمت و برکت] فرست که کاستی، ناپیوستگی و پایانی برای آن نباشد.

 

2- یاری خواستن از خدا برای پیوند باطنی عمیق‌تر با ولیّ خدا و رشد معنوی بیشتر

خدایا، حق را به وسیله ولیّ و امام حق [در دل‌ها و جامعه ما] برپا دار و جایی برای قدرت‌نمایی و اخلال‌گری باطل باقی نگذار. و دوستانت را به وسیله آن حضرت هدایت فرما و به وضعیت باطنی مطلوب برسان. و توخالی‌بودن و خواری دشمنانت را به حضور پُرجلال او [در دل‌ها و جامعه ما] برملا گردان.

خدایا، بین ما و آن حضرت پیوند باطنی عمیق‌تر ایجاد کن که ما را به مراتب عالی باطنی اولیای پیش از او برساند. و ما را از کسانی قرار ده که به دامان عنایت آن بزرگواران درآویزند و در سایه لطف‌شان آرامش یابند [و بیشتر رشد کنند].

خدایا، ما را در اداکردن حقوق ولیّ و امام حق [با ذکر قلبی مداوم] و جدیت و دقت در فرمانبری و دوری از نافرمانی‌اش یاری‌فرما. و بر ما به جلب خشنودی کاملش [در هر مرحله از رشد معنوی ما] منّت گذار و رأفت و رحمت و دعای خیر آن حضرت را به ما ببخش به گونه‌ای که به رحمت گسترده‌ات و توفیق عظیم تقرب به مراتب عالی هستی‌ات درآییم.

خدایا، به برکت پیوند باطنی با آن حضرت، نماز ظاهری ما را [با نماز باطنی کارآمد‌ درآمیز و آن را] برازنده [هر مرحله از رشدمان] قرار ده، گناهان [و کاستی‌های]‌ ما را بیامرز و دعاهایمان را [ارتقا بخش و] مستجاب گردان.

خدایا، به برکت پیوند باطنی با آن حضرت، روزی‌ [باطنی] ما را [خالص گردان، ارتقا بخش و] گسترده فرما، غم و اندوه ما را برطرف گردان، حاجت‌های [معنوی] ما را [ارتقا بخش و] برآورده فرما، و به سوی ما به جلوه کریمت روی آور و تقرّب ما را به سویت بپذیر. به ما نظر فرما، نظری مهربانانه، که آنچه از فضل و اکرامت برگرفته‌ایم به کمال رسانیم. و دیگر آن کمالات و روزی وافر باطنی را به حق جود نامحدودت از ما مگیر. و از منبع عظیم انرژی حیاتی الهی جّد آن حضرت (که درود خدا بر ایشان و خاندان پاکشان باد) با جام [باطنی] آن حضرت، دل‌های ما را سیراب گردان، سیراب‌شدنی کامل و گوارا که پس از آن دیگر تشنگی نباشد، ای مهربان‌ترین مهربانان.

 

بخش پایانی شعر دعای ندبه

بار الها وعده‌ات حـقّ است و جویم یاری‌ات
رَستن از هر گِل‌بلا، بر شهرِ دل هشـیاری‌ات (4)

ربّ دنیــائیّ و عقبــائی، ربوبیّـت تـو راسـت
یاری‌ات هر دادخواهی را که ره جوید رواست

بنده‌ی خُردت به بس دل‌ناخوشی‌ها مبتلاسـت
نور مولایش به دل تابان، بسی قدرت تو راست

تـا بـه نـورش محنت و انـدوهِ دل زایـل شـود
کامِ بس عطشانِ دل، بر چشمه‌اش نایل شود

عرشِ اعلی منزِلت، زیبـادلان در کـوی توسـت
رجعت و فرجام هر دل عاقبت بر سوی توست

چون شــود دل‌های مشـتاقان منوّر با ولـی
تـازه گــردد یـاد تـو، هـم یـاد دلـدارت نبـی

خلقِ نورش خوش بُوَد حامیّ و پشتیبان راه
چون به پا گردانی‌اش، باشـد قوامِ دل، پناه

خوش بگردانش به هر حقجوی دل‌بیدار امام
هم رسـان از سوی ما بر وِی تحیّات و سـلام

این چنین از لطف خویش اِکرامِمان افزون نما
تـا بـه دل‌مـأوای اعـلایش رســد دل‌هـای مـا

چون مقدّم سـازی‌اش در رهرویّ و در کـلام
دل‌نعیم از لطف و احسانت شود بر ما تمـام

او یقین دل‌های ما را خـوش درآرد بر جِنـان
همنشین با برترین دل‌خالصان، حق‌شـاهدان

بـار الهـــا تهنیـت بر احمــد و آلـش رســان
آن که باشد جدّ او، بابش علیّ خوش بیـان

جدّه‌اش هم فاطمـه، صدّیقه‌ی کبـری بُـوَد
از علـیّ، آبــاء نیکـش سَــرور و مولـی بُـوَد

خوش سلام‌ات را نثارش کن، چنان والا سـلام
خوش رساندی بر بهین خلقت، نکویان در مرام. (5)

خـوش بَرو والا سـلامی برترین، کامـل‌ترین
هم بُـوَد پایـا‌ترین، وافـر‌ترین، شـامـل‌ترین

 

ضرورت پیوند باطنی عمیق‌تر با ولیّ خدا برای رشد معنوی بیشتر

هم به او حق را به پا دار، آنچه باطل، سرنگون
هم دِلالت دوسـتان را، دشمنان خوار و زبون

با دلش پیوند‌مان زن، با چنان پیونـدِ تـام
دل رسـد بر همـدمی با حـق‌تبـارانی گـرام

یـاوری کن دل بگیـرد دامن دل‌هایشــان
بهـره‌ور گـردد فزون در سایه‌ی الطافشـان

یـاوری کن در ادای حقّ و خوش‌پیمانی‌اش
جهدِ خوش در طاعتش، دوری ز نافرمانی‌اش

خاطـرش بر مـا رضـا کن، منّتت بر مـا گـذار
مهر و رحمت، هم دعـا و خیـر او بر دل بدار

این چنین دل را رسان بر رحمتی بی‌حد وسیع
از بَرت دل خـوش بگیـرد بهـره‌ای اعلی، منیع

بـا رضــایش دائمــاً طـاعـاتِ دل مقبــولِ تـو
جمله ”دل‌غفلت“ شود در مغفرت مشمولِ تو

هم شود برحق دعامان بر ولایش مستجاب
هم بسی روزیّ دل‌خواهنده آیـد در جـواب

خوش به ”دل‌پیوندمان“ امراض دل یابد شفا
خوشـترین حاجاتمـان از جـود او گــردد روا

ای خـدا بنمـا فـزون روی کریمت را بـه مـا
هم پذیـر از دل تقرّب‌جوئی‌اش را بر شـما

ای خـدا با دید پُر‌مهرت به دل بنگـر به راه
تا کراماتت بَرو کامـل شـود در خوش پنـاه

چون به دل هستیّ عطا کردی، دگر بازش مگیر
جودِتـان افـزون کنـد هسـتیّ دل بـر حـق‌پذیـر

دل شود سیراب از آن ”حق‌مایه جام“ از حق‌ولی
دارد اول حـوض کـوثـــر جـدّ والایـش نبـی

آنچنـان بر دل گـوارا باشـد آن مـاءِ مَّعیـن
دل‌عطش دیگر نیابیم، ای تو ارحم راحمین

دل‌نعیم افـزون شـوند از یـادِ دل‌مولای ما
صـادقا، دل را سزد با معرفت خوانَـد دعـا

 

نتیجه

در دعای ندبه بسیاری از نکات مراحل پایه‌ای و عالی رهپویی معنوی راه خدا که همان راهی است که اولیای خدا پیموده‌اند، مطرح شده است. امید است این شرح مختصر دعای ندبه که از بیانات راهنمایان الهی برگرفته شده، در خواندن دعای راه‌گشاتر توأم با توجه و معرفت بیشتر و پیروی شایسته‌تر از رهنمودهای الهی مؤثر باشد.

در پیش گرفتن هر راه و روشی در زندگی جز راهی که اولیای خدا پیموده‌اند، به معنی عدم بهره‌برداری صحیح و کافی از قابلیت‌های الهی عظیمی است‌ که خداوند متعال در قلب معنوی انسان نهاده‌ است. راه اولیا، راه فعال‌سازی این قابلیت‌های الهی، تقرب به هستی عالی الهی، تولید منابع عظیم انرژی حیاتی الهی و توسعه خِرد عالی الهی است. راه‌پیمایی پُرشور، باشکوه و دشمن‌شکن اربعین حسینی، جلوه‌ای از رهپویی باطنی در راه اولیاست.

آغاز بیداری دل در عالَم پایین معمولاً توأم با ندبه درونی ناشی از اضطرار و بی‌قراری روحی است. بیدارشدگان نسبی، با ندبه درونی به درگاه خداوند متعال نیاز شدید خود را به توبه (بازگشت به حق) و بازیابی ارزش‌های حقیقی وجود خویش مطرح می‌کنند. یکی از بهترین حالت‌ها برای بیان این نیاز، یاد‌کردن اولیا و هدایت‌یافتگان راه خداست. اولیای خدا مظهر ارزش‌های حقیقی الهی‌اند. اگر ذکر قلبی انسان بر ارزش‌های حقیقی تمرکز یابد، موجب رشد معنوی و گشایش راه آسمان دل می‌شود.

چنین توفیقی با مراقبت‌های جدی و مداوم برای اصلاح نگرش و رفتار و بهبود وضعیت باطنی زیر نظر راهنمایان الهی حقیقی حاصل می‌شود. بدون گسترش فضای باطنی در فرایند رهپویی معنوی و تطهیر دل، بهره‌برداری از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های الهی دل امکان‌پذیر نخواهد شد. مشارکت مؤثر در اصلاح نظام اجتماعی نیز تنها در پرتو اصلاح وضعیت باطنی خویش امکان‌پذیر است.

بهبود وضعیت باطنی در سطح عالی مستلزم پیوند باطنی عمیق‌تر با ولیّ خدا و افزایش سنخیت باطنی با ایشان است. یاری خواستن از خداوند برای اداکردن حقوق ولیّ و امام حق و جلب خشنودی کامل ایشان در هر مرحله از رشد معنوی، از فرازهای مهم دعای ندبه است. کیفیت عبادات از این طریق ارتقا می‌یابد و روزی‌ باطنی خالص و گسترده و امنیت حقیقی و همه‌جانبه بدین طریق فراهم می‌شود.

 

منابع و توضیحات

1- ریشه غم و اندوه و رنج و عذاب انسان در نابسامانی وضعیت باطنی و پایین بودن سطح هشیاری دل است. نیات و رفتارهای افراد غافل، برخلاف منافع واقعی خودشان است و پیوسته موجب خسارت بیشتر به قلب معنوی‌شان می‌شود. خداوند، پیوسته از درون و بیرون به افراد درگیر در مشکلات زندگی دنیوی هشدار می‌دهد و به آنان کمک می‌کند تا نگرش و رفتار خود را اصلاح‌کنند و از گمراهی و رنج رهایی یابند. اما نفس کاذب و طغیان‌گر دنیوی، دائماً دل‌های غافل را به گمراهی و فساد سوق می‌دهد (سوره یوسف 53، بقره 216 و سوره عصر).

خداوند، دل‌های نسبتاً خوش‌پاسخ را در مبارزه با نفس دنیوی یاری می‌دهد و برای حیات متعالی آخرتی می‌پرورَد. اما افراد بسیار ناسپاس و مُصر بر گناه و ستمگری را به انجام مأموریت‌هایی می‌گمارد که برای خودشان بهره آخرتی ندارد. هر خیری به هر وسیله به انسان برسد، کمکی از جانب خداوند است و هر بدی ناشی از عملکرد نادرست خود افراد است (نساء 79).

2- اگر خواست و اراده انسان در همسویی با خواست و اراده خداوند قرار گیرد، قدرت عظیم او را برای غلبه بر همه موانع رشد معنوی و اصلاح وضعیت باطنی در خدمت خود خواهد داشت. بدین‌گونه یک انسان بسیار کوچک و ناتوان گرفتار در انواع مشکلات زندگی دنیوی می‌تواند بی‌نهایت رشد کند و بزرگ شود. اما تا زمانی که دل به آستانه معینی از رشد و ایمان نرسد، نمی‌تواند ولیّ خدا را بشناسد.

3- محمد و آل محمد (ص) مظاهر و جلوه‌های عالی ارزش‌های حقیقی الهی دل‌اند. درخواست درود خدا بر آنان، موجب احیا و تقویت ارزش‌ها و قابلیت‌های الهی دل، افزایش همسویی با مشیت الهی و جلب رضایت خداوند است.

4- منظور از گِل‌بلا، گرفتاری‌ها و امراض ناشی از مفتون‌شدن به جاذبه‌های فریبنده و کاذب دنیا و قرارگرفتن دل زیر سلطه نفس کاذب دنیوی است.

5- منظور از بهین خلق، بهترین آفریدگان است.

 

برخی مطالب مرتبط

بیداری دل و طلب فرج برای پیمودن راه اولیا – شرحی بر دعای ندبه (1)

برخی ویژگی‌ها و وظایف اولیا تا پیامبر خاتم – شرحی بر دعای ندبه (2)

برخی ویژگی‌های امیر مؤمنان علی (ع) – شرحی بر دعای ندبه (3)

آغاز بیداری دل – شرحی بر دعای ندبه (4)

ضرورت تمرکز بر اصلاح وضعیت باطنی – شرحی بر دعای ندبه (5)

نکاتی درباره برخی حقایق هستی و اهداف زندگی (1)

اسلام راستین – اسلام‌شناسی به زبان ساده (1)

نگاهی به شاخص‌های اصلی دین راستین خدا … (1)

پرسش و پاسخ درباره برخورد محترمانه

پرسش و پاسخ درباره آمرزش گناهان با گریه بر امام حسین (ع)

مختصری درباره رویداد غدیر خم

نکاتی درباره ارتباط با خدا

پیام نوروزی احمد علوی تبار

پرسش و پاسخ درباره عدالت الهی و امام زمان (عج)

پرسش و پاسخ درباره اهمیت نماز

گزیده‌ای از طوبای محبت – بسم الله

اسلام و قدرت – اسلام‌شناسی به زبان ساده (5)

نکاتی درباره رهپویی دل و مشی معنوی صحیح (1)

نکاتی درباره نظام‌سازی اجتماعی مبتنی بر ارزش‌های دینی (1)

شرحی بر شعر سوز و ساز رمضان (1)

شرحی بر شعر راز حج – حج دل (1)

خورشید حقیقی – شرحی بر شعر پیامبر خِرد و عشق (1)

جهاد برای آزادسازی قدس جلوه‌ای از جهاد باطنی برای آزادسازی وطن حقیقی

چگونه مشکلات زندگی را حل کنیم – شرحی بر شعر با رضا بنشین (1)

نگاهی به دیدگاه روان‌شناختی و روان‌درمانی آنتونی رابینز (1)

نکاتی درباره برنامه زندگی پس از زندگی

نکاتی درباره آرامش دل